Elina Oʻzbekistondagi mashhur telekoʻrsatuvdagi ishtirokidan soʻng hayoti qanday oʻzgarganligi haqidagi savolga“Oʻzimdan koʻra koʻproq atrofimdagi odamlarning ijobiy tomonga oʻzgarganligini his qilyapman” deb javob beradi. “Siz dunyoda oʻzingiz koʻrishni xohlagan oʻzgarishga aylanishingiz kerak”, degan edi Mahatma Gandi. Oʻzgarishlaresa Elina oʻzining OIV maqomini telekoʻrsatuv uchun kasting paytida oshkor qilgani kabi dadil qarorlar orqali paydoboʻladi. “Loyiha bir necha oy davom etgani va men har kuni dorilarni qabul qilishim kerak boʻlganligi sababli, men kastingnioʻzidayoq oʻz maqomimni oshkor qildim. Men rostini aytishga qaror qildim va buning uchun butun jasoratimni toʻpladim. Meni qabul qilishmaydi deb o‘ylagan edim, lekin kastingdan o‘tdim”, deb tushuntiradi u. Elina O‘zbekistondagi Toshkent davlat agrar universitetining qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti fakulteti 2-kurs talabasi. U mehribonlik uyida ulgʻayib, bolaligidayoq oʻzining maqomini bilar edi. U 2006-yilda antiretrovirus (ARV) terapiyasini boshlagan hamda OIV maqomi sababli ota-onasi tomonidan tashlab ketilgan birinchi bola edi. OIV bilan yashovchi odamlarga nisbatan boʻlgan tamgʻa tufayli uning bolaligi oson kechmadi. “Dunyo boʻylab, shuningdek, Oʻzbekistonda OIV bilan yashayotgan bolalar oʻz oilalaridan ajralish va muqobil parvarish muassasaga joylashtirilish xavfi yuqoriroq boʻlishi mumkin. Ular jamiyatda hukm surayotgan stigma va diskriminatsiya tufayli ota-onalari tomonidan tashlab ketilish xavfi ostida, shuning uchun ba’zi oilalar ularni OIV maqomi sababligina mehribonlik uylari kabi muassasalarga joylashtirishadi. Internatlarda yashash bolalar farovonligi, ularning salomatligi, rivojlanishi va keyinchalik jamiyatga reintegratsiyasiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi”, — deydi Antonia Ludeke, UNICEFning bolalarni himoya qilish bo‘yicha bo‘limi rahbari. Telekoʻrsatuv davomida Elina ota-onasiz va OIV bilan yashash hayot tajribasi bilan boʻlishdi. “Koʻrsatuvning birinchi soni televizorda namoyish etilganda, odamlar meni qanday qabul qilishlari, nima deyishlari va qanday munosabatda boʻlishlari haqida oʻylay boshladim”, deb eslaydi u, “Loyiha davomida biz bilan psixologlar ishlashdi, bu menga bosimni osonroq yengishimga yordam berdi”. Ko‘rsatuv tugaganidan so‘ng Elinaning shaxsiy Instagram akkaunti sezilarli darajada o‘sdi va u OIV bilan yashayotgan odamlardan uning qo‘llab-quvvatlashi va jasorati uchun minnatdorchilik xabarlarini ola boshladi. “Menga bildirilgan ishonch uchun minnatdorman... Telekoʻrsatuvni qoʻshni davlatlarda ham tomosha qilishadi, shuning uchun Qozogʻiston va Qirgʻizistondagi OIV bilan yashovchi odamlar ham menga yozib turishadi”, - deydi Elina. Elinaning hayotida OIV bilan yashaydigan bolalar va oilalar uchun kunduzgi parvarish koʻrsatish markazi muhim rol oʻynadi. Markaz uning bolaligi va oʻsmirligida tayanch va yoʻlboshchi maskan boʻlib keldi. OIV bilan yashaydigan bolalar va oilalar uchun birinchi kunduzgi markaz 2008-yilda Toshkentda ochilgan: markaz O‘zbekistonning yana 8 ta viloyatida faoliyat olib boradi. Shundan buyon 6000 dan ortiq OIV-musbat bolalar avval bolalik, keyin esa o‘smirlik davrida markaz tomonidan qoʻllab-quvvatlandi. Koʻp hollarda OIV bilan yashovchi bolalar va oʻsmirlar oʻz oilasi tomonidan qoʻllab-quvvatlanmaydi. “Men OIV bilan yashovchi bir nechta oʻsmirlar va ularning onalari bilan muloqot qilganman hamda stigma va diskriminatsiya haqida koʻp hikoyalarni eshitganman. Koʻpincha, bolaning OIV maqomini faqat bola va ona biladi. Masalan, bir oilaning bobo va buvisi bolaning OIV maqomidan xabar topgandan so’ng bola va uning ota-onasi bilan bir uyda yashashni istashmagan. Bir qator boshqa hollarda, bolalar OIV-maqomi oʻqituvchilar va boshqa bolalarga ma’lum boʻlganidan keyin maktablarda oʻzlarini boshqalardan ajralib qolgandek his qilishadi. Koʻp hollarda stigmatizatsiya va diskriminatsiya OIV va OITS haqidagi bilimlarning yetishmasligi bilan chambarchas bogʻliq”, - dedi UNICEFning bolalarni himoya qilish bo‘yicha bo‘limi rahbari Antonia Ludeke. Nafaqat professional maslahatlar, balki chet tillarni oʻrganish hamda qoʻl mehnatiga oid turli mahorat darslarini tashkil etishda zaruriyat aniqlanganda Toshkent shahar kunduzgi bolalar markazida qoʻllab-quvvatlash guruhi ochildi. Ushbu tadbirlarning maqsadi yoshlarga kundalik hayotda foydali boʻlishi mumkin boʻlgan koʻnikmalarni berish, masalan, qoʻl mehnati darslari ularga iqtisodiy mustaqillikka erishish uchun foydali bilimlar berishga qaratilgan edi. Guruhlardagi ushbu mahorat darslari tufayli ba’zi qizlar oʻzlarining kichik bizneslarini ochishga qaror qilishdi: endi ular bir-birlariga yordam berishga qaratilgan birdamlik zanjirini qurish orqali yoshlarga dars berishmoqda. Bunday tashabbuslarning muvaffaqiyati oʻsmirlar uchun yanada qulayroq boʻlgan sogʻliqni saqlash va ijtimoiy himoya xizmatlarini hamda OIV bilan yashaydigan eng zaif oʻsmirlarni qamrab oladigan xizmatlarni jamoatchilik darajasida yaratish muhimligini ta’kidlaydi. Elina hali ham markazga qatnashni davom etmoqda, va oʻzi oʻsgan mehribonlik uyidagi bolalarga jamoaning kuchini koʻrsatish uchun ularni ham markazga jalb qilib kelmoqda: u oʻzini yordamsiz his qilish qanday ekanligini hamda umumiy tajribaga ega tengdoshlar orasida boʻlish orqali oʻz-oʻzini idrok etishda ijobiy oʻzgarishlarga erishish mumkinligini biladi. “Men oʻz-oʻzini qabul qilish qanchalik muhimligini bilaman. Odamlarni qo‘llab-quvvatlash va ularga OIV haqida to‘g‘ri ma’lumot berish orqali men o‘zimni to‘g‘ri yo’lda ekanligimni his qilaman. Bu meni xursand qiladi va yanada koʻproq kuch bagʻishlaydi”, - deydi u. Elina jamiyatning OIVga nisbatan munosabati o‘zgargarishiga optimistik qaraydi. Uning fikricha, toʻgʻri ma’lumot va ta’lim bilan odamlar oʻzlarining qoʻrquvlari va notoʻgʻri qarashlarini yengishlari mumkin. “O‘zbekistonda OIV epidemiyasi dolzarb muammo bo‘lib qolmoqda, va har yili minglab yangi holatlar qayd etilyapti. Biroq, Elinaning hikoyasi umid baxsh etadi va OIV bilan yashayotgan odamlarning irodasi va kuchidan dalolat beradi. Oʻz tajribasini baham ko‘rish orqali u ogohlikni oshiradi, stigmaga qarshi kurashadi hamda boshqalarni yanada inklyuziv va bagʻrikeng jamiyat qurishda ishtirok etishga chorlaydi” - deydi UNAIDSning O‘zbekistondagi ofisi rahbari Charos Maqsudova.

O‘zbekistonda nogironlar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha faol, YUNICEFning nogironlar integratsiyasi bo‘yicha maslahatchisi Jo‘rabek Qahhorov Birlashgan Millatlar Tashkiloti qo‘shma dasturi doirasida inklyuzivlik, undan foydalanish imkoniyatini oshirish ustida ishlab kelyapti.    U Birlashgan Millatlar Tashkilotining Toshkentdagi Axborot bo‘limi xodimi Anvar Meliboyev bilan suhbatda bolalik davrini eslab, hayot yo‘lida duch kelgan qiyinchiliklar haqida gapirib berdi. bugungi kunda nogironlar huquq va erkinligini himoya qilish masalalari yuzasidan amalga oshirilayotgan ishlarga o‘z fikrini bildirdi. – Bolaligimda ko‘pincha xonam derazasi oldida turib, do‘stlarim va qo‘shni bolalarning jarangdor kulgisi va hazillarini eshitishga harakat qilardim. Shunchaki xonamdan tashqariga chiqib, ular bilan bekinmachoq o‘ynagim, arg‘imchoqda uchgim kelardi. Afsus, buni iloji bo‘lmasdi, – dedi Surxondaryo viloyatida tavallud topgan Jo‘rabek Qahhorov. U 2017 yil O‘zbekiston Milliy universiteti ingliz filologiyasi fakultetini tamomlagach, Toshkent shahridagi Imkoniyati cheklangan yoshlar va bolalar markaziga ishga kiradi. Besh yoshida miya shikastlanishi natijasida ko‘rish qobiliyatini yo‘qotgan yosh faol turmushidagi ushbu hodisani quyidagicha xotirladi: – Afsuski, ko‘rish qobiliyatini yo‘qotish men uchun tengdoshlarim, do‘stlarim bilan muloqot qilishda katta to‘siqqa aylandi, ammo o‘z salohiyatimdan to‘liq foydalanish va jamiyatning bir qismiga aylanish istagi meni hech qachon tark etmagan. Bu istak hamisha qalbimda bo‘lgan. Yoshligimda boshqalardan yordam kutardim, ko‘mak berilishini orzu qilardim. Bu orzu haligacha meni oldinga chorlaydi. Markazda tarbiyalanuvchilar bilan ishlab, yaqindan muloqot qilib, tushunganim shu bo‘ldiki, Brayl alifbosidan foydalanish imkoniyati cheklangan ekan. Brayl alifbosi ko‘zi ojiz va zaiflar uchun ko‘plab imkoniyatlar ochadi. Qo‘llanma ko‘zi ojizlar dunyosini o‘zgartiradi, dunyo qarashini kengaytiradi, savodxonligini oshiradi va ishga joylashishga zamin yaratadi. Qayd etish kerakki, Jo‘rabek 2019 yilda bosma Brayl xususiy bosmaxonasiga asos soldi. Bir necha yillar davomida bosmaxonada o‘zbek xalqining mashhur yozuvchi va shoirlarining o‘nlab kitoblari, bolalar uchun o‘zbek xalq ertaklari to‘plami Brayl alifbosiga tarjima qilinib, ko‘zi ojiz yoshlarga yetkazib berilgan. Hozirda Jo‘rabek BMTning nogironlar huquqlari hamkorlik dasturi, YUNICEF, BMTTD, BMTning Aholishunoslik jamg‘armasi, Inson huquqlari bo‘yicha oliy komissar boshqarmasi tomonidan moliyalashtirilayotgan “Ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatishni o‘zgartirish: O‘zbekistonda nogironligi bo‘lgan bolalar, yoshlar va ayollar uchun inson huquqlari bo‘yicha yondashuvni joriy qilish” qo‘shma dasturi doirasida Inklyuzivlik bo‘yicha mutaxassis bo‘lib ishlaydi. Ushbu dastur zaif guruhlar mustaqilligi va inklyuzivligini qo‘llab-quvvatlash maqsadida ularning ehtiyojidan kelib chiqqan holda qulay xizmatlarni taqdim etishga alohida e’tibor qaratadi. Masalan, nogiron bolalarni maxsus muassasaga joylashtirishning oldini olish uchun kasallikni erta aniqlash xizmati taqdim etildi. Bundan tashqari, ushbu dastur imkoniyati cheklangan xotin-qizlarga gender zo‘ravonlikka qarshi kurashishda qulay sharoit yaratishga xizmat qiladi. YUNICEF va O‘zbekiston nogironlar assotsiatsiyasi qo‘shma dastur doirasida nogironligi bo‘lgan shaxslar imkoniyatini kengaytirish maqsadida qator treninglar o‘tkazilmoqda. O‘tgan yil mamlakatimizning uchta viloyatida 90 nafar fuqaro, xususan, imkoniyati jismonan cheklangan shaxslar ishtirokida treninglar bo‘lib o‘tgan. Ishtirokchilar BMTning “Nogironlar huquqlari to‘g‘risida”gi Konvensiyasi mazmun-mohiyati, nogiron bolalar va ularning ota-onalari huquqlari, shuningdek, nodavlat notijorat tashkilotlar faoliyati, ro‘yxatga olish qoidalari haqida ma’lumotga ega bo‘lishdi. 2021 yil iyunda O‘zbekiston Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiyani ratifikatsiya qildi, shu orqali inson huquqlarini ta’minlashga sodiqligini, shuningdek, Konvensiya tamoyillari va “Hech kim mehr va e’tibordan chetda qolmasin” tamoyiliga muvofiq nogironlar huquqlarini ilgari surish bo‘yicha chora-tadbirlar muhimligi yana bir bor o‘z tasdig‘ini topdi. – Ushbu dasturda ishlash nogironlar hayotini yaxshi tomonga o‘zgartirish va jamiyatimizni yanada inklyuziv qilish imkonini beradi, – deydi Jo‘rabek Qahhorov. – Har safar nogiron bolalarni ko‘rganimda o‘zimni eslayman: men deraza oldida turibman. Faoliyatimiz O‘zbekistondagi o‘n minglab yigit-qizlarning jamiyatda qo‘rquv va qoralashlarsiz, baxtli yashashiga yordam berishiga qat’iy ishonaman.

Jo’rabek besh yoshida miya shikastlanishi natijasida ko'rish qobiliyatini yo'qotishning birinchi bosqichlarini boshdan kechiradi. “Men ko'pincha bolaligimda xonam derazasi oldida turib, do’stlarim va qo'shni bolalarning jarangdor kulgisi va hazillarini eshitishga harakat qilardim. Shunchaki xonamdan tashqariga chiqib, ular bilan bekinmachoq o’ynashni yoki arg’imchoqda uchgim kelardi. Lekin, afsus, bunday qila olmasdim”, — deb xotirlaydi  O’zbekistonda nogironlar huquqlarini himoya qilish bo’yicha faol va YUNICEFning nogironlar integratsiyasi bo'yicha maslahatchisi Jo‘rabek Qahhorov. “Afsuski, ko'rish qobiliyatini yo'qotish men uchun tengdoshlar va do’stlarim bilan muloqot qilishda katta to'siqga aylandi. Lekin o‘z salohiyatimdan to‘liq foydalanish va jamiyatning bir qismiga aylanish istagi meni hech qachon tark etmagan; bu istak hamisha qalbimda bo'lgan, ” - deydi Jo'rabek. 2017-yilda Jo‘rabek O‘zbekiston Milliy universitetining ingliz filologiyasi fakultetini tamomlagach,  Toshkent shahridagi Imkoniyati cheklangan yoshlar va bolalar markaziga ishga kiradi. “Yoshligimda boshqalarga yordam berishni orzu qilardim, va bu orzu haligacha meni oldinga chorlaydi. Markazda tarbiyalanuvchilar bilan ishlab va yaqindan muloqot qilib, yoshlarda ma’lumotlardan, xususan, Brayl alifbosidan foydalanish imkoniyati cheklanganligini tushundim. Brayl alifbosi ko‘zi ojiz va zaiflar uchun ko‘plab imkoniyatlarni ochadi. Brayl alifbosi ularning dunyosini o‘zgartiradi, dunyo qarashini kengaytiradi, savodxonligini oshiradi va ishga joylashish imkoniyatini oshiradi”. Jo‘rabek 2019-yilda “Braille Print” (Bosma Brayl) xususiy bosmaxonasiga asos solgan. Bir necha yillar davomida bosmaxonada o‘zbek xalqining mashhur yozuvchi va shoirlarining o‘nlab kitoblari, bolalar uchun o‘zbek xalq ertaklari to‘plami Brayl alifbosiga tarjima qilinib, ko‘zi ojiz yoshlarga yetkazib berilgan. Hozirda Jo‘rabek BMTning nogironlar huquqlari hamkorlik dasturi, YUNICEF, BMTTD, BMTning Aholishunoslik jamg'armasi (UNFPA), Inson huquqlari bo'yicha oliy komissar boshqarmasi (IHBOKB) tomonidan moliyalashtirilayotgan “Ijtimoiy xizmatlar ko‘rsatishni o‘zgartirish: O‘zbekistonda nogironligi bo‘lgan bolalar, yoshlar va ayollar uchun inson huquqlari bo‘yicha yondashuvni joriy qilish” qo‘shma dasturi doirasida Inklyuzivlik bo‘yicha mutaxassis bo‘lib ishlaydi. Dastur zaif guruhlarning mustaqilligi va inklyuzivligini qo'llab-quvvatlash uchun ularning o'ziga xos ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda qulay xizmatlarni taqdim etishga alohida e'tibor qaratadi. Masalan, nogiron bolalarni maxsus muassasaga joylashtirishning oldini olish uchun kasallikni erta aniqlash xizmatlarini taqdim etadi. Bundan tashqari, ushbu dastur imkoniyati cheklangan xotin-qizlarga gender zo’ravonlikka qarshi kurashishda qulay sharoit yaratishga ham xizmat qiladi. YUNICEF va O‘zbekiston nogironlar assotsiatsiyasi qo’shma dastur doirasida nogironligi bo‘lgan shaxslarning imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida qator treninglar o‘tkazib kelinmoqda. 2022-yilda O‘zbekistonning 3 ta viloyatida 90 nafar kishi, xususan, imkoniyati jismonan cheklangan shaxslar ishtirokida mazkur treninglar bo'lib o'tgan. Ishtirokchilar BMTning “Nogironlar huquqlari to‘g‘risida”gi Konventsiyaning mazmun-mohiyati, nogiron bolalar va ularning ota-onalari huquqlari, shuningdek, nodavlat notijorat tashkilotlarining faoliyati va ro‘yxatga olish qoidalari haqida ma’lumotlarga ega bo‘lishdi. 2021-yilning iyun oyida O‘zbekiston Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi Konventsiyani ratifikatsiya qildi va shu orqali inson huquqlarini ta’minlashga sodiqligini, shuningdek, Konventsiya tamoyillari va  “Hech kim mehr va e'tibordan chetda qolmasin” tamoyiliga muvofiq nogironlar huquqlarini ilgari surish bo‘yicha chora-tadbirlar naqadar muhimligini yana bir bor tasdiqladi. “Ushbu dasturda ishlash nogironlar hayotini yaxshi tomonga o'zgartirish va jamiyatimizni yanada inklyuziv qilish imkoniyatini yaratadi. Har safar nogiron bolalarni ko’rganimda o'zimni eslayman: men deraza oldida turibman. Faoliyatimiz O‘zbekistondagi o‘n minglab yigit-qizlarning jamiyatda qo‘rquv va qoralashlarsiz, baxtli yashashiga yordam berishiga qat’iy ishonaman, –deydi tabassum bilan Jo‘rabek”.   Muallif: Anvar Meliboev. BMTning Toshkentdagi Axborot bo‘limi xodimi. BMTning O‘zbekistondagi faoliyati haqida ko‘proq ma’lumotga ega bo’lish uchun uzbekistan.un.org saytiga tashrif buyuring.  

Nozimaxon yoshlarning innovatsion g‘oya va startap loyihalarini qo‘llab-quvvatlash “Startap tashabbuslari” dasturi 5-davrining g’olibasi, Online Hamshira loyihasining asoschisi. Farg'ona viloyati, Marg'ilon shahrida yashaydi. Yoshi 23da. Farg'ona davlat universitetining bakalavr bitiruvchisi Nozimaxon quyidagilarni gapirib berdi: “Tibbiyot sohasiga qiziqishim kuchli bo’lgani sababli bir g’oya meni doim tinch qo’ymas edi. Aholining ko’p qatlami uyda davolanmoqchi bo’ladi, chunki keksalar, turib yurolmaydigan bemorlar, ko’p bolali onalar poliklinikaga chiqishga qiynaladi. Shular uchun qulay xizmat yo’lini o’ylab topdik. Bizning loyiha yordamida zarur bo’lgan xamshiralik xizmatidan aholimiz o’z uyida yoki hamshiralik obyektlarida 24 soat 7 kun foydalanishi mumkin. Men loyihamning dolzarbligiga COVID-19 pandemiyasi davrida amin bo’ldim. Kasalxona va klinikalar to'lib-toshgan, yengil kasal bo'lgan bemorlar uylariga jo'natilgan. Va shuning uchun ular hamshiralar xizmatiga muhtoj edilar. Bu meni to'g'ri yo'nalishda harakat qilayotganimga va xizmatlar bozorida o'z o'rnimizni topa olishimizga ishontirdi. Talabalik davrimda Startap tashabbuslar dasturi haqida xabar topdim. Shu imkoniyatdan foydalanish kerakligini, bu imkoniyat g’oyamni amalga oshirishga yordam berishiga ishonib dasturda qatnashish uchun ariza topshirdim. Omadim bor ekan, topshirilgan mingga yaqin arizalar orasida mening arizam saralab olindi va men dasturda qatnashish imkoniyatiga ega bo’ldim. Dastur g'oyamni startup loyiha darajasiga olib chiqdi, hayotga tatbiq etishimga yo'l ko'rsatdi. Xatolarni yo'qotishga yordam berdi, kuchli biznes egalaridan darslarolishimizga, ilhomlanishimizga hamda ko’plabyangi aloqalar o'rnatishimizga yordam berdi. Dastur davomida barcha darslar, tadbirkorlar bilan uchrashuvlar, do'stlar orasidagi suhbatlar esda qolarli taassurotlar qoldirdi. Ayniqsa DemoDay (Taqdimot kuni) bosqichi hayajonga to'la bo'ldi. Taqdirlash marosimi va tadbirlar judda ham katta ilhom baxsh etdi. Tanlovning barcha bosqichlari menga yoqdi va esda qolarli bo'lib xotiramga muhrlandi. Dasturda g'olib bo'lib 50 million so'mni qo'lga kiritdim. Bu pullarni loyihamizning dastlabki qadamlari uchun sarfladik. Bu dasturda qatnashganimiz bizga ham bilim, ham grant mablag'ini berdi va shu sababli loyihamizni hayotga tadbiq etishga erishdik. 2022 yilning boshida “Onlayn Hamshira” MCHJ sifatida davlat ro'yxatidan o'tdik. “O'zbekiston uchun 100 g'oya” tanlovida ham qatnashib yuqori o'rinni oldim. Tumaris, A-Hub xakatonlarida hamda “Biznesga birinchi qadam” tanlovida faxrli o’rin oldim. Dunyo bo'yicha har yili bo'lib o’tadigan “We are together 2022” tanlovida Moskva shahrida bo'lib o'tadigan final bosqichiga chiqdik. Hozirda “Ayollar biznesiga birinchi qadam” tanlovida qatnashib, 2 ta asosiy saralash bosqichidan o'tdim va yakuniy bosqich natijalarini kutmoqdaman. Men loyihamni O'zbekistonning barcha hududlarida joriy qilmoqchiman. Mart oyidan Marg'ilon shahrida asosiy ofis ochildi. Hozirda Farg’ona viloyatining barcha tumanlarida ish boshladik. “Onlayn Hamshira” mobil ilovasini ishlab chiqdik, u orqali bemorlar bizning xizmatlarimizni buyurtma qilishi mumkin. Filial noyabr oyida ochiladi. Hozirda barcha tumanlardan hamshiralarni ishga qabul qilmoqdamiz. Mobil ilovani ishlab chiqib, u orqali xizmatni joriy qildik. Menga shunday imkoniyat berilgani, o'zimizni maqsadlarimizni hayotga tatbiq etib, jamoat oldida o'z o'rnimizni topishga berilgan yordam uchun minnatdorman. Ayniqsa dastur boshlangandan beri tugagunga qadar, o'zlarining samimiy so'zlarini, vaqtlarini ayamay har bir savolimizga javob berib, to'g'ri tushuntirishlar berib, bizga yordam bergan mentorlarimizga o'z minnatdorchiligimni bildiraman. Dangasalikni yengib, doimo noumid bo'lmay harakat qilishni, kuchli irodali shaxs bo'lib, kelajakda insonlarga va jamiyatga foydam tegishini o'z oldimga maqsad qilib qo'yganman va bunga albatta erishaman. Qizlar orasida ham kuchli biznes egalari borligini isbotlash yo'lida doimo harakatdaman. Inson “bu mening qo'limdan kelmaydi” deb o'ylamasligi kerak. Sababi bir inson qilgan narsani, boshqa inson ham albatta qila oladi. Muhimi yengilmaslik, taslim bo'lmaslik. Qo'rquv, ishonchsizlik, dangasalikni yengish uchun iroda topa olishi kerak. Sabr bilan maqsad sari harakat qilaverish kerak. Shundagina barcha orzulariz ro’yobga chiqadi. Boshqa yosh qizu yigitlarga tavsiyam: bilim olishdan, izlanishdan, harakatdan to'xtamanglar. Chunki bu umr bir marta beriladi. Faqat olg'a va dadil qadam tashlashlarini tilab qolaman”.