BMTning O'zbekistondagi doimiy vakili Helena Freyzerning kirish nutqi. "Milliy profilaktika mexanizmi doirasida qiynoqlarning oldini olish bo’yicha qonunchilik bazasini takomillashtirishda parlamentning roli"

Hurmatli Akademik Saidov, hurmatli ishtirokchilar, xayrli kun!

BMTning O'zbekistondagi vakolatxonasi nomidan meni ushbu muhim seminarga taklif qilganingiz uchun tashakkur bildirmoqchiman. Ma'lumki, qiynoqlarning oldini olish bilan bog'liq ishlarga bir nechta BMT agentliklari, shu jumladan Inson huquqlari bo'yicha Oliy komissar boshqarmasining Markaziy Osiyo uchun mintaqaviy vakolatxonasi, BMTTD va Giyohvand moddalar va jinoyatchilik bo'yicha boshqarmasi jalb qilingan.

BMT fikriga ko’ra, Qiynoqlarga qarshi konvensiyaning Ixtiyoriy protokoli talablariga rioya qilinganprofilaktika mexanizmi nafaqat hibsxonada va boshqa yopiq muassasalarda bo'lgan odamlargamunosabatni yaxshilashga yordam berishi, balki rasmiylar uchun ishonchli ma'lumot va tahlilmanbai bo'lib xizmat qilishi, shuningdek huquqiy va qamoqxona islohotlarini amalga oshirishihamda turli shaxslar, shu jumladan imkoniyati cheklangan bolalarga qaratilgan islohotlarni amalgatatbiq etishi mumkin.

Ma'lumki, Qiynoqlarga qarshi konvensiyaning Ixtiyoriy protokolini ratifikatsiya qilish BMTning birqator inson huquqlari mexanizmlari, shu jumladan 2018 yilda Umumjahon davriy sharhi, 2019 yilda BMTning Qiynoqlarga qarshi qo'mitasi va shu yil boshida BMT Inson huquqlari qo'mitasitomonidan tavsiya etilgan.

BMTning O'zbekistondagi vakolatxonasi ham Qiynoqlarga qarshi konvensiyaning Ixtiyoriyprotokolini ratifikatsiya qilish haqidagi ushbu chaqiriqqa qo'shiladi hamda biz Oliy Majlisqonunchilikda zaruriy o'zgarishlarni amalga oshirishiga umid qilamiz.

Ma'lumki, mamlakat 2019 yil martidan ushbu hujjatni ratifikatsiya qilishni ko'rib chiqmoqda vaOmbudsman idorasi Milliy profilaktika mexanizmi ishini yengillashtirish uchun javobgardir.

Biz qiynoqlar va boshqa shafqatsiz, g'ayriinsoniy yoki inson qadr-qimmatini kamsitadiganmuomala yoki jazoning oldini olish bo'yicha ichki mustaqil organ sifatida Ombudsman huzuridagiMilliy profilaktika mexanizmi uchun normativ bazani ishlab chiqishni davom ettirish juda muhimdeb hisoblaymiz.

Shu munosabat bilan yaqinda olib borilgan sa'y-harakatlarga asoslanib, Oliy MajlisOmbudsmanning moliyaviy va faoliyat mustaqilligini kotibiyat va mintaqaviy vakillariga qo'shimcharesurslar ajratish orqali mustahkamlashni davom ettirishi kerak.

Shuningdek, "hibsda saqlash joyi" nimani anglatishini aniq belgilash va Milliy profilaktikamexanizmi tarkibiga kiradigan fuqarolik jamiyati vakillarining roli va maqomini aniqlashtirish hammuhimdir. O'tgan yili O'zbekiston hukumati delegatsiyasi bilan o’zaro muloqot chog'ida BMTningQiynoqlarga qarshi qo'mitasi Ombudsman huzuridagi Milliy profilaktika mexanizmi o'z faoliyatidoirasida mahkumlar saqlanadigan joylarga profilaktik tashriflar o'tkazishda nafaqat NNT vakillari, balki fuqarolik jamiyati faollari va mustaqil inson huquqlari himoyachilarini jalb qilishi kerakliginita'kidladi.

Men Ombudsman idorasining fuqarolik faollari bilan olib borilayotgan hamkorligini yuqori baholayman. Xususan, avgust-sentyabr oylarida majburiy karantin inshootlari va bir necha hibsxonalarda fuqarolik faollari bilan birgalikda o'tkazilgan monitoring amaliyotiga e’tibor qaratmoqchiman. Barchamizga ma'lumki, COVID-19 pandemiyasi dunyo aholisining katta qismini izolyatsiya va karantinda qolishga majbur qildi. Shu asosda, hozirgi vaqtda Milliy profilaktika mexanizmi insonparvarlik munosabatlarini ta'minlashda ayniqsa hal qiluvchi rol o'ynashi mumkin.

Ombudsman va fuqarolik jamiyati hamkorligining ushbu ijobiy namunasi endilikda Ombudsman idorasi uchun tegishli ichki protseduralarni o'zgartirish orqali institutlashtirilishi mumkin. Va albatta, parlament bu borada Ombudsman idorasining byudjeti doirasida mustaqil fuqarolik jamiyati ekspertlarining ishini moliyalashtirish uchun yetarli mablag'ni ta'minlash orqali ulkan rol o'ynaydi.

Parlament, shuningdek, Milliy profilaktika mexanizmining turli davlat hokimiyati va boshqaruvi organlariga yuborilgan hisobotlari va tavsiyalarining jamoatchilikka taqdim etilishini ta'minlashda muhim ahamiyat kasb etishi mumkin. Bu esa davlatning jamoatchilik oldidagi javobgarligini yanada oshiradi.

Bundan tashqari, men Parlamentga Ombudsman tomonidan o'tkazilgan profilaktik monitoring hisobotida fuqarolik jamiyati vakillarini ma'ruzachilar va ishtirokchilar sifatida taklif qilish masalasini ko'rib chiqishni tavsiya qilaman. Parlament suhbatlariga bunday oshkora yondashuv yaqinda qabul qilingan Inson huquqlari bo'yicha milliy strategiyaga mos keladi va fuqarolik jamiyati uchun o'z nuqtai nazarlari va tavsiyalarini baham ko'rish uchun qulay imkoniyat yaratadi.

Xulosa qilib aytganda, men hukumatning qiynoqlarga qarshi mustaqil qo'mita tuzish bo'yicha e'lon qilingan rejalarini mamnuniyat bilan e’tirof etaman. Bugungi ma'ruzachilar orasida Jorj Tugushi ham bor, u bizga boshqa mamlakatlarning qiynoqlarga qarshi qo'mitalarni tashkil etish tajribalari haqida ko'proq ma'lumot beradi.

Bir tomondan, qiynoqlarning oldini olish va boshqa tomondan ularni tezkor, xolis va mustaqil ravishda tergov qilish orqali O'zbekiston qiynoqlarga qarshi kurashish va ularning oldini olish bo'yicha keng qamrovli yondashuvni o'z zimmasiga olgan xalqaro majburiyatlarga hamda boshqa shafqatsiz, inson qadr-qimmatini kamsitadigan va g'ayriinsoniy munosabatlarga qarshi kurash usullarini tatbiq etishi mumkin.

Men bugungi muloqotdan juda mamnunman hamda BMTning O'zbekistondagi vakolatxonasi ushbu sohada qilinadigan sa'y-harakatlarni qo'llab-quvvatlash uchun texnik yordam ko'rsatishga tayyorligini ta’kidlamoqchiman.

Rahmat!